|
(Гувоҳлик учун тўғрироқ ва шак-шубҳа қилмасликка яқинроқ бўлган (ҳукмдир)).
Мана шуларнинг ҳаммаси ёзмасликдан кўра ёзиш рожиҳроқ эканини кўрсатади.
Лекин уларнинг айримлари рожиҳлик дунёвий мақсаддалигини ифодалайди. Чунончи:
وَأَقْومُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَى أَلاَّ تَرْتَابُواْ
(Гувоҳлик учун тўғрироқ ва шак-шубҳа қилмасликка яқинроқ бўлган (ҳукмдир)). Бу ҳақ талашишнинг олдини олиш учун ёзган афзал. Негаки, у гувоҳларнинг гапини тасдиқлайди ва уларнинг ишини осонлаштиради.
Агар шунинг ўзи билангина чекланадиган бўлсак, у фақат йўл кўрсатишни ўз ичига олувчи мубоҳликнигина ифодалаган бўларди. Лекин уларнинг (қариналарнинг) айримлари рожиҳлик савоб яъни, мандублик учунлигини ифодалайди. Масалан, Аллоҳ Таоло айтади:
ذَلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللّهِ
(Мана шу Аллоҳ наздида адолатлироқ).
Мана шу ёзишнинг мандублигига қаринадир. Бинобарин, маъно қуйидагича бўлади:
Мўминлар учун ўрталарида бўлиб турган, тўланиши маълум муддатга қолдирилаётган қарз савдосини ёзишлари мандубдир.
Энди тўланишига маълум муддат белгиланмаган дайнга келадиган бўлсак, уни ёзиш мандуб эмас, мубоҳдир. Мубоҳлигига икки асос бор:
Биринчидан, оят мандуб қарз савдосининг ёзилишини муайян муддат билан қайдлаяпти. Бу бир тавсифдир. Унинг мафҳуми ҳам бор ва унга амал қилинади. Яъни, оятда баён қилинган ёзишга буюриш муайян вақт белгиланмаган қарз савдосини ўз ичига олмайди.
Иккинчидан, кейинги оятда Аллоҳ Таоло мана бундай деяпти:
فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضاً فَلْيُؤَدِّ الَّذِي اؤْتُمِنَ أَمَانَتَهُ
– „Агар бир-бирларингизга омонат қўйсангиз, омонат қўйилган киши омонатини адо қилсин“. [2:283]
Яъни, бу ҳолат – қарз берувчининг ҳам, олувчининг ҳам бир-биридан хавфсирамасликлари, бир-бирига ишонишлари оятда баён қилинган ёзишга буюришдан мустаснодир. Бундай ҳолатда ёзиш мубоҳдир. Истаса ёзади, истамаса ёзмайди.
Кимдир бирон одам билан қарз савдосини қилиб, унинг тўланишига аниқ муддат белгиламаса, масалан, унга, истаган пайтингда берасан, деса, бу иш Аллоҳ Таолонинг
200-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232